‘तो देशाचा विजय होता. तो (फुटबॉल या) खेळाचा विजय नव्हता...’ ‘पेले’ या नेटफ्लिक्सवरच्या डॉक्युमेंटरीमध्ये १३६३ गेम्समध्ये १२७९ गोल करणारा पेले स्वत: हे शेवटचं वाक्य म्हणतो. यामागचे संदर्भ ती डॉक्युमेंटरी पाहताना कळत जातात.
१९५० साली वर्ल्ड कप हरल्यानंतर ब्राझीलनं १९७० सालच्या वर्ल्ड कपमध्ये ऐतिहासिक विजय मिळवला. या विजयाचा शिल्पकार असलेल्या पेलेच्या आयुष्यातल्या गेमबाबत वेळोवेळी घेतलेल्या निर्णयांबद्दल या डॉक्युमेंटरीत माहिती मिळत जाते. खेळामागचं राजकारण सहसा समोर येत नाही; पण ते किती खोलवर रुजलेलं आहे ते यात पाहायला मिळू शकेल.
आज वयाच्या ८०व्या वर्षी पेलेला गतकालाकडे पाहून काय वाटतं, ते या डॉक्युमेंटरीत दिसतं. काही वेळा तो कॅमेऱ्यासमोर चतुरपणे उत्तरं देतो; पण फुटबॉलचं जुनं फूटेज पाहायलाही मजा येते. तो स्वत: एका प्रसंगात आपलेच जुने गेम पाहतानाही दिसतो.
ही डॉक्युमेंटरी म्हणजे केवळ पेलेचं आयुष्य नसून, ब्राझीलमधल्या एका कालपटाचा इतिहासही आहे. अमेरिकेच्या पाठिंब्यानं ब्राझीलमध्ये १९६४ साली उठाव झाला आणि मेडिची हा हुकूमशहा सत्तेवर आला. त्याच्याबद्दल भाष्य करताना या डॉक्युमेंटरीत येणारं ‘माणूस हा एकमेव प्राणी आहे, जो सत्ता प्राप्त झाल्यावर इतर माणसांचा छळ करून त्यांना मारून टाकतो...’ हे वाक्य त्रास देऊन जातं. (ट्रेलर सोबत दिला आहे.)
- नीलांबरी जोशी
